Клубы рэфарматараў: беларусы абмяркоўваюць будучыню краіны па ўсёй Еўропе
Кампанія «Кадравы рэзерв» працягвае аб’ядноўваць людзей, якія вераць у перамены і думаюць пра тое, якой можа быць Беларусь заўтра.
У межах Клубаў рэфарматараў прайшлі сустрэчы ў Варшаве, Гданьску, Познані, Кракаве, Празе, Уроцлаве і Вільні. Кожная стала пляцоўкай для адкрытага дыялогу, абмену досведам і нараджэння канкрэтных праектаў.
У Варшаве размова натуральна вывела на рэгіянальнае развіццё. Удзельнікі разам разабраліся, што азначае «прывабнасць» малых гарадоў і вёсак у практычным сэнсе: якую ролю тут адыгрывае доступ да сучаснай адукацыі, у тым ліку анлайн, якая інфраструктура патрэбная для сем’яў, як павінна выглядаць мясцовае самакіраванне, калі мы гаворым пра сапраўдную аўтаномію, а не пра яе імітацыю. Былі прапанаваныя базавыя параметры для дэцэнтралізацыі фінансаў, каб рэгіёны маглі самастойна планіраваць і рэалізоўваць развіццё, а таксама абмеркаваныя формы лакальных эканамічных стымулаў — ад падатковых палёгак да спецыяльных зон, дзе малы і сярэдні бізнес не толькі выжывае, але і расце.
Гданьск сфакусаваўся на пераасэнсаванні савецкай спадчыны — тэме, якую лёгка ператварыць у спрэчку, але складана асэнсаваць інстытуцыйна. Размова ішла пра тое, як зрабіць дэсаветызацыю працэсам, які будуе, а не разбурае: дзе пралягаюць межы адказнай гістарычнай адукацыі, як публічныя СМІ і культурныя інстытуты могуць зніжаць градус палярызацыі і вяртаць давер, што павінна рабіць установа ўзроўню Інстытута нацыянальнай памяці, каб яна не стала інструментам помсты ці пропаганды. Былі акрэслены рызыкі — бюракратычнае зацягванне, недахоп рэсурсаў, магчымы супраціў часткі грамадства — і прапісаныя шляхі іх змякчэння праз празрыстыя працэдуры, шырокія кансультацыі і паэтапнасць.
У Познані ў цэнтр дыскусіі выйшла жыццяздольнасць мясцовых суполак. Рэгіянальныя грамадзянскія ініцыятывы — гэта не дадатак да «вялікай палітыкі», а яе падмурак. Размова закранула практычныя механізмы: як павялічыць бачнасць суполак, каб іх голас быў чутны за межамі вузкіх колаў; як сістэматызаваць працу з медыямі, каб інфармацыйныя нагоды не прападалі, а працавалі на доўгатэрміновую мэту; як прыцягваць экспертаў і мадэратараў для якасных дыскусій, каб сустрэчы не распадаліся на выпадковыя выступы, а давалі вынікі ў выглядзе планаў, партнёрстваў і адказных асоб. Важны высновак: без лакальных сетак і каманд, здольных трымаць тэму, любая рэформа застанецца на паперы.
Кракаў паставіў на парадак дня складаную, але неабходную тэму медыйнай палітыкі. Удзельнікі абмеркавалі, як прававымі механізмамі развесці паняцці «беларускія» і «замежныя» СМІ, каб не абмяжоўваць свабоду слова, але і не пакідаць прабелаў для маніпуляцый; якім чынам замацаваць месца беларускай мовы ў медыйнай прасторы, не ператвараючы квоты ў пустую фармальнасць; якія прафесійныя стандарты павінны быць абавязковымі для галоўных рэдактараў і як зрабіць працэдуры іх пацвярджэння празрыстымі. Важная лінія — вызначэнне прапагандысцкага кантэнту і сервісы, праз якія можна было б яго пазначаць і абмяжоўваць, не зачыняючы дарогі для крытыкі і спрэчак. Гэта поле патрабуе шырокай грамадскай дыскусіі і дакладнай заканадаўняй архітэктуры, і сустрэча дала добры старт для абедзвюх ліній.
У Празе гаварылі пра ролю адукацыі і культуры як падмурку перамен. Менавіта праз іх фарміруецца крытычнае мысленне, павага да правоў чалавека, здольнасць грамадства да дыялогу. Абмяркоўвалася, як менавіта стандарты навучання, змест курсаў, прынцыпы акадэмічнай свабоды, падтрымка культурных інстытутаў і незалежных ініцыятыў фармуюць здольнасць грамадства да дыялогу, павагі да правоў чалавека і адказнай грамадзянскай пазіцыі. Адукацыя і культура ў такой логіцы — не «мяккі» сегмент, які будзе калі-небудзь потым; гэта цэнтр, без якога ўсе іншыя рэформы не стануць устойлівымі. З гэтага нарадзіўся набор першачарговых дзеянняў: празрыстыя і справядлівыя правілы для ўніверсітэтаў, падтрымка беларускамоўнага кантэнту і адукацыйных праграм, інвестыцыі ў культурныя платформы, што будуюць давер.
Ва Уроцлаве абмяркоўвалі прыватызацыю ў энергетыцы. Размова была збалансаванай: разам з перавагамі канкурэнцыі і празрыстасці ўдзельнікі адзначалі рызыкі інвестыцый, інфраструктуры і бяспекі, неабходнасць ясных правілаў і моцнага нагляду. У выніку сфармавалася разуменне паэтапнага падыходу з выразнымі гарантыямі.
Вільня паставіла ў цэнтр палітычную пісьменнасць як аснову ўстойлівай дэмакратыі. Падчас сустрэчы было шмат канкрэтных прыкладаў, як недахоп базавых ведаў пра механізмы ўлады, працэдуры прыняцця рашэнняў, ролю інстытутаў і адказнасць грамадзян падрывае давер і робіць грамадства ўразлівым для прапаганды. Палітычная адукацыя тут разумеецца шырока: не пра «правільныя адказы», а пра навыкі — адрозніваць факты ад маніпуляцый, правяраць крыніцы, удзельнічаць у лакальных працэсах, патрабаваць падсправаздачнасці, але і несці ўласную.і і давяраць інстытутам, калі яны празрыстыя і падсправаздачныя.
Клубы рэфарматараў паказваюць, што беларускае грамадства гатова думаць наперад: перакладаць еўрапейскія практыкі на беларускія рэаліі, збіраць прататыпы палітык, будаваць сеткі і працаваць на вынік. Калі вы хочаце ўнесці свой унёсак у будучыню — далучайцеся: https://pr-belarus.org/be/apply-by
